بیمه حمل و نقل کالا نوعی پوشش بیمهای است که در آن بیمهگر در ازای دریافت حق بیمه متناسب با پوشش مورد نظر، متعهد میشود در صورت بروز خسارت یا تلف کالای بیمهشده در جریان حمل و نقل از مبدأ به مقصد مشخصشده در بیمهنامه، به دلیل وقوع یکی از خطرات مندرج در بیمهنامه، خسارت واردشده را جبران کند. همچنین، اگر بیمهگذار بر اساس قوانین بینالمللی متحمل هزینههایی شود، بیمهگر موظف است این هزینهها را نیز پرداخت نماید. علاوه بر این، در برخی موارد، خسارات واردشده به اشخاص ثالث نیز تحت پوشش این بیمهنامهها قرار میگیرد.
حمل و نقل کالا ممکن است از طریق وسایل مختلفی مانند کشتی، هواپیما، کامیون یا قطار انجام شود. به همین دلیل، بیمه حمل و نقل کالا به سه بخش اصلی تقسیم میشود:
1. بیمه حمل و نقل دریایی
2. بیمه حمل و نقل زمینی
3. بیمه حمل و نقل هوایی
در بسیاری از موارد، بیمهنامهها اجازه استفاده از چندین وسیله حمل و نقل را میدهند. به عنوان مثال، ممکن است کالا با ترکیبی از کشتی، کامیون، قطار و حتی هواپیما جابهجا شود. این نوع بیمهنامهها معمولاً مورد تقاضای متصدیان حمل و نقل است، زیرا به آنها آزادی عمل بیشتری در انتخاب روشهای حمل و نقل میدهد. اگر کالا تمام مسیر را با یک وسیله نقلیه طی کند، بارنامه مربوط به آن وسیله صادر میشود و بیمهنامه نیز بر همان اساس تنظیم میگردد.
بیمه باربری دریایی
بیمه باربری دریایی قراردادی است که بر اساس آن، بیمهگر متعهد میشود خسارات واردشده به کالای بیمهشده در جریان حمل و نقل دریایی را که ناشی از حوادث دریا باشد، بر اساس شرایط و استثنائات بیمهنامه جبران کند. توجه به این نکته ضروری است که تعهد بیمهگر تنها در مواردی است که خسارت ناشی از خطرات دریا یا حوادث وسیله نقلیه باشد. در ایران، شرکتهای بیمه معمولاً بیمهنامههای باربری دریایی را بر اساس شرایط بیمهنامههای انستیتوی بیمهگران لندن صادر میکنند، که نشاندهنده هماهنگی صنعت بیمه کشور با استانداردهای جهانی است.
اهمیت بیمه حمل و نقل
حجم واردات و صادرات کالا در ایران، چه قبل و چه بعد از انقلاب، نشاندهنده فعالیتهای اقتصادی گسترده کشور است و اهمیت استراتژیک بیمهنامههای حمل و نقل دریایی، زمینی و هوایی را برجسته میکند. کالاهای خریداریشده، بدون توجه به نحوه خرید، توسط خریدار یا فروشنده بیمه میشوند. در بیمهنامه باربری دریایی، بیمهگر تعهدات خود را به طور واضح در بیمهنامه مشخص میکند و استثنائات را نیز به روشنی بیان مینماید.
انواع بیمهنامههای باربری
برای ارائه یک تقسیمبندی ساده و مفید، بیمهنامههای باربری را میتوان بر اساس نوع بیمهنامه و نوع کالای حملشده به چهار گروه اصلی تقسیم کرد:
1.بیمهنامه از بین رفتن تمامی کالا
در این نوع بیمهنامه، بیمهگر تنها در صورتی خسارت را جبران میکند که تمامی کالا در جریان حمل و نقل به دلیل یکی از خطرات دریا از بین رفته باشد. اگر بخشی از کالا باقی مانده باشد، بیمهگر تعهدی برای جبران خسارت ندارد. این نوع پوشش معمولاً برای کالاهای خاصی مانند سیمان، نفت و غلات استفاده میشود.
2. بیمهنامه F.P.A (Free From Particular Average)
در این بیمهنامه، بیمهگر خسارات کلی را جبران میکند، اما خسارات جزئی (جزئیات خاص) را تنها در صورتی پرداخت میکند که ناشی از حوادثی مانند آتشسوزی، غرق شدن یا تصادم باشد.
3. بیمهنامه W.A (With Average)
در این نوع بیمهنامه، بیمهگر علاوه بر خسارات کلی، خسارات جزئی را نیز جبران میکند، مشروط بر اینکه میزان خسارت از درصد فرانشیز مشخصشده در بیمهنامه بیشتر باشد.
4. بیمهنامه تمام خطر (All Risk)
این بیمهنامه جامعترین پوشش را ارائه میدهد و خسارات ناشی از تمامی خطرات (به جز استثنائات مشخصشده) را پوشش میدهد. این نوع بیمهنامه معمولاً مورد تقاضای بیمهگذاران است، زیرا امنیت بیشتری برای کالاهای ارزشمند فراهم میکند.
خطرات تحت پوشش و استثنائات
در بیمهنامههای حمل و نقل، برخی خطرات مانند جنگ، شورش، اعتصاب و خسارات ناشی از عیوب ذاتی کالا معمولاً تحت پوشش قرار نمیگیرند، مگر اینکه به طور خاص در بیمهنامه ذکر شده باشد.
نرخ بیمهنامهها
نرخ بیمهنامههای باربری بر اساس نوع پوشش و نوع کالا تعیین میشود. به عنوان مثال، نرخ بیمهنامههای F.P.A و W.A بر اساس خطرات پوششدادهشده و نوع کالا متفاوت است. بیمهنامههای تمام خطر معمولاً ۲۰٪ گرانتر از بیمهنامههای W.A هستند.
اعتبار بیمهنامهها
اعتبار بیمهنامههای باربری از زمان بارگیری کالا شروع میشود و تا زمان تخلیه کالا در مقصد یا انقضای مدت مشخصشده در بیمهنامه ادامه مییابد. در برخی موارد، این مدت میتواند تا ۶۰ روز پس از تخلیه کالا نیز تمدید شود.
خطر جنگ و خسارت همگانی
خطر جنگ معمولاً تحت پوشش بیمهنامههای معمولی قرار نمیگیرد و نیاز به پوشش جداگانه دارد. خسارت همگانی نیز به خساراتی اطلاق میشود که برای نجات کشتی و کالا به طور مشترک انجام میشود و هزینههای آن بین تمام ذینفعان تقسیم میگردد.
نتیجهگیری
بیمه حمل و نقل کالا ابزاری ضروری برای تضمین امنیت کالاها در جریان حمل و نقل است. با توجه به تنوع روشهای حمل و نقل و خطرات احتمالی، انتخاب بیمهنامه مناسب با توجه به نوع کالا و مسیر حمل و نقل از اهمیت بالایی برخوردار است. نمایندگی بیمه البرز مهتا نیازی آماده است تا با ارائه مشاوره تخصصی، بهترین پوششهای بیمهای را برای مشتریان خود فراهم کند.
